Ga naar de inhoud

Les 1b: Manoeuvreren met dubbele schroef

Sommige zeil- of motorschepen hebben twee motoren en dus ook twee schroeven. Grotere motorschepen en catamarans bijvoorbeeld. Dan gaat het manoeuvreren op de motor behoorlijk anders. Twin-engines bieden een aantal extra mogelijkheden.

Beginners kunnen beter eerst het manoeuvreren met de enkele schroef bestuderen. Dubbele schroef is bovendien geen examenstof voor Klein Vaarbewijs.

Om de as draaien met dubbele schroef

Met twee motoren kunt op de plaats om de as draaien, zonder überhaupt het roer te gebruiken. Dat doen we door 1 schroef in vooruit te zetten en 1 schroef in achteruit. Soms is het koppel zo krachtig dat een boegschroef en het stuurwiel eigenlijk niet eens meer nodig zijn. Bijvoorbeeld als de motoren en dus ook de schroeven ver uit elkaar liggen, zoals bij een catamaran het geval is. Een koppel bestaat uit twee krachten in tegengestelde richting met een bepaalde afstand ertussen (de arm) en hoe groter de arm hoe krachtiger het koppel. Die afstand ofwel arm, is op een catamaran nog groter dan op een motorschip.

Om de as draaien met dubbele schroef

Sturende werking dubbele schroef

Je kunt met twee motoren ook een rechte koers houden zonder het roer te gebruiken, want met 1 motor naar voren en de andere neutraal, draait de boot 1 kant op. De weerstandskracht van het water tegen de boot bevindt zich namelijk in het midden en de motoren duwen naast het midden de boot naar voren. De stuurboord-motor vooruit betekent dus dat de boot automatisch naar bakboord draait. Achteruit heeft een schip nog meer weerstand van het water. Dat komt omdat vorm van het achterschip achteruit niet zo hydrodynamisch is als de boeg. De weerstandskracht achteruit is dus sterker en dus draait de boot door dit koppel nog sneller. De draaiing door dit koppel is achteruit dus sterker dan bij vooruit varen.

Sturende werking dubbele schroef

Schroefeffect dubbele schroef

Een ander voordeel van twee schroeven is dat je kunt profiteren van het schroefeffect / wieleffect naar zowel bakboord als stuurboord. Schepen met twee motoren hebben meestal aan stuurboord een rechtsdraaiende schroef (vooruit varend) en aan bakboord een linksdraaiende schroef (vooruit varend). Met andere woorden de schroeven draaien vooruit varend naar buiten. Het schroefeffect en het draaiende koppel in de achteruit versterken elkaar dan. Zie de afbeelding hieronder. De reden is dat het daardoor mogelijk is om juist gebruik te maken van het versterkte schroefeffect bij het manoeuvreren, soms haast vergelijkbaar met een hekschroef.

schroefeffect koppel

Let op, want op sommige schepen is het andersom. Het is soms zuiniger qua brandstofverbruik en dus economischer om de schroeven voortvarend naar binnen te laten draaien. Hieronder wordt verder steeds uitgegaan van achteruit naar binnen draaiende schroeven.

Zetten we de stuurboordmotor in zijn achteruit dan gaat die motor natuurlijk linksom draaien en trekt het achterschip naar bakboord. Het schroefeffect in zijn achteruit is altijd aanzienlijk sterker dan in zijn vooruit. Dat komt omdat de vorm van de schroef gemaakt is op vooruit varen. We kunnen dus kiezen voor schroefeffect naar bakboord of naar stuurboord. Dat doen we simpelweg door 1 motor achteruit te zetten en de ander neutraal. We daarmee hetzelfde effect als een hek-schroef. Door de andere motor zelfs in vooruit te zetten en het schroefwater op het roerblad te gebruiken, kunnen we het achterschip bijna haaks opzij bewegen. Net alsof u een hekschroef heeft.

Aanleggen met dubbele schroef

Schroefeffect naar bakboord of naar stuurboord en het feit dat de schroeven naast de kiel-lijn zitten geeft extra mogelijkheden. Het aanleggen en wegvaren gaat anders ten opzichte van schepen met een enkele schroef.

Achteruit aankomen

Het aanleggen aan hogerwal en langswal kan door het schip met de achterkant in de wind naar de kade te varen en stil te leggen. Dat gaat heel gecontroleerd omdat de boeg met de wind wegwaait maar dat maakt dus niet uit want u focust zich puur op het achterschip. Dan legt iemand eerst de achtertros vast met een dubbele sliplijn op het schip. Vervolgens kunt u de schroef aan de buitenkant (dus niet aan de kant van de wal, maar die aan de kant van het open water) langzaam in de vooruit zetten waardoor ook de boeg tegen de kade komt. Bent u bang dat de krachten op de achtertros te groot worden, dan kunt u de andere motor (aan de kant van de wal) lichtjes in achteruit zetten. De draai kan nog versneld worden door het roerblad / stuurwiel naar de wal te draaien.

Vooruit aankomen

U kunt ook onder een hoek van 45 graden naar de hogerwal of langswal (met de wind op de kop) varen. U gooit dan eerst de voortros vanaf het voordek om de bolder. Dan zet u de schroef aan de buitenkant (dus niet aan de kant van de wal, maar die aan de kant van het open water) in zijn achteruit. Door het schroefeffect trekt dan ook het achterschip naar de kade toe. De motor aan de kant van de wal lichtjes in vooruit zetten om de spanning op de lijn te reduceren. Om de draai te versnellen kunt u het roer / stuurwiel van de wal wegdraaien.

Aankomen met dubbele schroef

Afvaren met dubbele schroef

Ook bij het wegvaren kunt u van het vorige principe gebruik maken. Als u bijvoorbeeld aan lagerwal ligt met een zwak windje er bijvoorbeeld voor en achter u schepen afgemeerd liggen, dan kunt u er makkelijker tussenuit komen. Dat gaat het meest makkelijk op de volgende twee manieren.

Achteruit in de achterspring en dan vooruit wegvaren

U haalt alle lijnen weg behalve de achterspring. U zet vervolgens de buitenste schroef (aan de kant van het water, dus niet aan de kant van de wal) in de achteruit. Zodra het schip voldoende is weggedraaid vaart u vooruit weg en haalt de achterspring binnen. Als u bang bent dat er teveel spanning op de achterspring komt zet u de schroef aan de kant van de wal in vooruit. Om de draai te versnellen draait u het roerblad naar de kade toe totdat de hoek tussen de wal en het schip groot genoeg is om weg te varen. Deze methode wordt ook toegepast op schepen met een enkele schroef, maar het koppel bij twee schroeven is veel sterker omdat de schroeven zich naast de kiellijn bevinden.

Voortros laten staan en op het schroefeffect wegdraaien.

Een andere manier is de volgende. U gooit alle lijnen los behalve de voortros. U zet de binnenste schroef (dus die aan de kant van de wal) in zijn achteruit en profiteert nu van het schroefeffect dat het achterschip tegen de wind intrekt. Bent u trouwens bang dat de krachten op de voortros te groot worden, dan kunt u de andere motor lichtjes in vooruit zetten. Houd daarbij wel de spanning op de voortros, dus geef meer gas achteruit dan vooruit. Overigens werk deze methode alleen met lichte wind, als het hard waait zal u waarschijnlijk in de voorspring of in de achterspring moeten varen.

Afvaren met dubbele schroef

Conclusie

Het gebruik van boegschroef, hekschroef en stuurwiel maken het er soms helemaal niet makkelijker op. Meestal is het beter alleen te concentreren op de twee gashendels. Bij motor manoeuvreren in krappe havens is de snelheid relatief laag, dus daarom doen de roerbladen sowieso niet veel. Bij twee motoren zijn boeg- en hekschroef ook alleen voor kleine correcties en noodgevallen, maar probeer zoveel mogelijk te doen met de twee hoofdmotoren.

Cursus motor manoeuvreren met dubbele schroef

Wilt u ook eens een dagje manoeuvreren in de haven op uw motorschip of catamaran met twee motoren in de haven met een erkende vaarinstructeur, neemt u dan eens contact met mij op. Met alle plezier oefenen we dan met u het aanleggen aan stijgers en boxen aan de hoger-, lager- en langswal. We keren het schip in smalle havens om haar as, varen achteruit de haven door, oefenen man-over-boord, sluisvaren, lijnbehandeling, etc. Net zo lang tot u en uw bemanning een op elkaar ingespeeld team zijn en u in alle rust kunt aanleggen in alle situaties. Zonder harde dotten gas met de rookpluimen uit de uitlaat en onnodig gebruik van de boegschroef.

VRAGEN EN ANTWOORDEN

Omdat dit onderwerp geen examenstof is voor vaarbewijs 1 zijn er geen oefenvragen. Ga dus gewoon door met de volgende les.